Krishna Bhagawad

श्रीमद भगवत गीता सार - अध्याय 5 | Shrimad Bhagawad Geeta Narration - Chapter 5

by admin on | 2024-09-21 09:19:00 Last Updated by admin on2025-04-15 23:07:48

Share: Facebook | Twitter | Whatsapp | Linkedin Visits: 54

---

Bhagavad Gita Chapter 5: "Karm Sanyās Yog"

अध्याय पाँच : कर्म संन्यास योग

અધ્યાય 5: કર્મ સંન્યાસ યોગ

Summary Of Bhagvad Gita Chapter 5

English Summary:

In this chapter, Shree Krishna compares karm sanyās yog (the path of renunciation of actions) with karm yog (the path of work in devotion). He says: we can choose either of the two paths, as both lead to the same destination. However, he explains that the renunciation of actions is rather challenging and can only be performed flawlessly by those whose minds are adequately pure. Purification of the mind can be achieved only by working in devotion. Therefore, karm yog is a more appropriate path for the majority of humankind.

Hindi Summary:

इस अध्याय में कर्म संन्यास के मार्ग की तुलना कर्मयोग के मार्ग के साथ की गयी है। श्रीकृष्ण बताते हैं कि दोनों मार्ग एक ही लक्ष्य की ओर ले जाते हैं और हम इनमें से किसी एक का चयन कर सकते हैं। लेकिन कर्म का त्याग तब तक पूर्णरूप से नहीं किया जा सकता। जब तक मन पूर्णतः शुद्ध न हो जाए और मन की शुद्धि भक्ति के साथ कर्म करने से प्राप्त होती है। इसलिए कर्मयोग बहुसंख्यक लोगों के लिए उपयुक्त विकल्प है। कर्मयोगी अपने सांसारिक दायित्वों का निर्वहन शुद्ध बुद्धि के साथ करते हुए अपने कर्म फलों की आसक्ति का त्याग कर उन्हें भगवान को अर्पित करते हैं। इस प्रकार से वे पाप से उसी प्रकार से अप्रभावित रहते हैं जिस प्रकार से कमल के पुष्प का पत्ता जल में तैरता है किन्तु जल उसे स्पर्श नहीं कर पाता। ज्ञान के आलोक में वे शरीर को नवद्वारों के एक नगर के रूप में देखते हैं जिसमें आत्मा निवास करती है। इसलिए वे न तो स्वयं को कर्म का कर्ता और न ही कर्म का भोक्ता मानते हैं। वे ब्राह्मण, गाय, हाथी, और कुत्ते का मांस भक्षण करने वाले चांडाल को एक समान दृष्टि से देखते हैं। ऐसे सच्चे संत भगवान के दोषरहित गुणों को अपने भीतर विकसित करते हैं और परम सत्य में स्थित हो जाते हैं किन्तु सांसारिक लोग यह जाने बिना कि इन्द्रिय विषयों के संपर्क से मिलने वाले सुख वास्तव में कष्टों के कारण हैं। अतः वे अज्ञानता के कारण इन्द्रिय विषयों से मिलने वाले सुखों को प्राप्त करने का प्रयास करते हैं। लेकिन कर्मयोगी इनसे प्रसन्न नहीं होते बल्कि इसकी अपेक्षा वे अपने भीतर भगवान के आनन्द की अनुभूति करना पसंद करते हैं। 

Gujrati Summary:

આ અધ્યાય કર્મ સંન્યાસ (કર્મનો ત્યાગ)ના માર્ગની તુલના કર્મ-યોગ (ભક્તિયુક્ત કર્મ)ના માર્ગ સાથે કરે છે. શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે બંને માર્ગો સમાન લક્ષ્ય પ્રાપ્તિની દિશામાં દોરી જાય છે. આમ છતાં, કર્મોનો સંપૂર્ણ રીતે ત્યાગ ત્યાં સુધી થઇ શકતો નથી, જ્યાં સુધી મન પૂર્ણત: શુદ્ધ ન હોય અને મનનું શુદ્ધિકરણ ભક્તિયુક્ત કર્મ કરવાથી થાય છે. તેથી, અધિકાંશ માનવજાતિ માટે કર્મયોગ એ ઉચિત વિકલ્પ છે. કર્મયોગી તેમના દુન્યવી કર્તવ્યોનું પાલન શુદ્ધ બુદ્ધિથી, તેમના કર્મનાં ફળો પ્રત્યેની આસક્તિનો ત્યાગ કરીને તેમજ તેમને ભગવાનને સમર્પિત કરીને કરે છે. આમ, તેઓ જેમ કમળપત્ર જે જળમાં તે તરતું હોય છે તે જળથી અલિપ્ત રહે છે, તેમ પાપથી બિન-પ્રભાવી રહે છે. જ્ઞાનના પ્રકાશથી તેઓ અનુભૂતિ કરે છે કે આ શરીર નવ દ્વારયુક્ત નગર સમાન છે જેમાં આત્મા નિવાસ કરે છે. તેથી તેઓ સ્વયંને ન તો પોતાના કર્મના કર્તા ગણે છે કે ન તો ભોક્તા ગણે છે. તેઓ સામ્ય દૃષ્ટિથી સંપન્ન થઈને બ્રાહ્મણ, ગાય, હાથી, શ્વાન, અને શ્વાનનો આહાર કરનારને સમાન દૃષ્ટિથી જોવે છે. આવા સાચા જ્ઞાની પુરુષો ભગવાનના પવિત્રગુણોનો  વિકાસ કરે છે અને પરમ સત્યમાં સ્થિત થાય છે. સંસારી મનુષ્યો ઇન્દ્રિયજન્ય પદાર્થોથી ઉત્પન્ન થતા સુખોનું આસ્વાદન કરવા પ્રયાસો કરે છે. તેઓ જાણતા પણ નથી કે આ પ્રકારના સુખો વાસ્તવમાં તો દુ:ખનો સ્રોત છે. પરંતુ  કર્મયોગીને તેમાં આનંદ પ્રાપ્ત થતો નથી; તેઓ તેમની અંદર ભગવદ્-આનંદનું આસ્વાદન કરે છે.

Hindi Translation:

अर्जुन उवाच।

संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि ।

यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चितम् ॥1॥

English Translation:

arjuna uvācha

sannyāsaṁ karmaṇāṁ kṛiṣhṇa punar yogaṁ cha śhansasi

yach chhreya etayor ekaṁ tan me brūhi su-niśhchitam

Gujrati Translation:

અર્જુન ઉવાચ ।

સંન્યાસં કર્મણાં કૃષ્ણ પુનર્યોગં ચ શંસસિ ।

યચ્છ્રેય એતયોરેકં તન્મે બ્રૂહિ સુનિશ્ચિતમ્ ॥૧॥

Hindi Translation:

अर्जुन ने कहा-हे कृष्ण! पहले आपने कर्म संन्यास की सराहना की और आपने मुझे भक्ति युक्त कर्मयोग का पालन करने का उपदेश भी दिया। कृपापूर्वक अब मुझे निश्चित रूप से अवगत कराएँ कि इन दोनों में से कौन सा मार्ग अधिक लाभदायक है।

English Translation:

Arjun said: O Shree Krishna, You praised karm sanyās (the path of renunciation of actions), and You also advised to do karm yog (work with devotion). Please tell me decisively which of the two is more beneficial?

Gujrati Translation:

અર્જુને કહ્યું: હે શ્રીકૃષ્ણ! તમે કર્મ સંન્યાસ (કર્મ ત્યાગનો માર્ગ)ની પ્રશંસા કરી અને તમે કર્મયોગ (ભક્તિયુક્ત કર્મ)નો પણ ઉપદેશ આપ્યો. કૃપા કરીને નિશ્ચિતપણે મને કહો કે આ બંનેમાંથી અધિક શ્રેયકર કયો માર્ગ છે?

Hindi Translation:

श्रीभगवानुवाच |

संन्यास: कर्मयोगश्च नि:श्रेयसकरावुभौ |

तयोस्तु कर्मसंन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते || 2||

English Translation:

śhrī bhagavān uvācha

sannyāsaḥ karma-yogaśh cha niḥśhreyasa-karāvubhau

tayos tu karma-sannyāsāt karma-yogo viśhiṣhyate

Gujrati Translation:

શ્રીભગવાનુવાચ ।

સંન્યાસઃ કર્મયોગશ્ચ નિઃશ્રેયસકરાવુભૌ ।

તયોસ્તુ કર્મસંન્યાસાત્કર્મયોગો વિશિષ્યતે ॥૨॥

Hindi Translation:

परम भगवान ने कहा। कर्म संन्यास और कर्मयोग दोनों मार्ग परम लक्ष्य की ओर ले जाते हैं लेकिन कर्मयोग कर्म संन्यास से श्रेष्ठ है।

English Translation:

The Supreme Lord said: Both the path of karm sanyās (renunciation of actions) and karm yog (working in devotion) lead to the supreme goal. But karm yog is superior to karm sanyās.

Gujrati Translation:

પૂર્ણ પુરુષોત્તમ ભગવાન બોલ્યા: કર્મ સંન્યાસ (કર્મોનો પરિત્યાગ) તેમજ કર્મયોગ (ભક્તિયુક્ત કર્મ) આ બંને માર્ગ પરમ લક્ષ્ય તરફ દોરી જાય છે. પરંતુ કર્મ સંન્યાસ કરતાં કર્મયોગ અધિક શ્રેષ્ઠ છે.

Hindi Translation:

ज्ञेय: स नित्यसंन्यासी यो न द्वेष्टि न काङ् क्षति |

निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते || 3||

English Translation:

jñeyaḥ sa nitya-sannyāsī yo na dveṣhṭi na kāṅkṣhati

nirdvandvo hi mahā-bāho sukhaṁ bandhāt pramuchyate

Gujrati Translation:

જ્ઞેયઃ સ નિત્યસંન્યાસી યો ન દ્વેષ્ટિ ન કાઙ્ક્ષતિ ।

નિર્દ્વન્દ્વો હિ મહાબાહો સુખં બન્ધાત્પ્રમુચ્યતે ॥૩॥

Hindi Translation:

वे कर्मयोगी जो न तो कोई कामना करते हैं और न ही किसी से घृणा करते हैं उन्हें नित्य संन्यासी माना जाना चाहिए। हे महाबाहु अर्जुन! सभी प्रकार के द्वन्द्वों से मुक्त होने के कारण वे माया के बंधनों से सरलता से मुक्ति पा लेते हैं।

English Translation:

The karm yogis, who neither desire nor hate anything, should be considered always renounced. Free from all dualities, they are easily liberated from the bonds of material energy.

Gujrati Translation:

તે કર્મયોગી, જે ન તો કોઈ કામના ધરાવે છે કે ન તો દ્વેષ કરે છે, તેને નિત્ય સંન્યાસી માનવો જોઈએ. સર્વ દ્વન્દ્વથી રહિત, તેઓ માયિક શક્તિના બંધનોથી સરળતાથી મુક્તિ પામે છે.

Hindi Translation:

साङ्ख्ययोगौ पृथग्बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः ।

एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् ॥4॥

English Translation:

sānkhya-yogau pṛithag bālāḥ pravadanti na paṇḍitāḥ

ekamapyāsthitaḥ samyag ubhayor vindate phalam

Gujrati Translation:

જસાઙ્ખ્યયોગૌ પૃથગ્બાલાઃ પ્રવદન્તિ ન પણ્ડિતાઃ ।

એકમપ્યાસ્થિતઃ સમ્યગુભયોર્વિન્દતે ફલમ્ ॥૪॥

Hindi Translation:

केवल अज्ञानी ही 'सांख्य' या 'कर्म संन्यास' को कर्मयोग से भिन्न कहते हैं जो वास्तव में ज्ञानी हैं, वे यह कहते हैं कि इन दोनों में से किसी भी मार्ग का अनुसरण करने से वे दोनों का फल प्राप्त कर सकते हैं।

English Translation:

Only the ignorant speak of sānkhya (renunciation of actions, or karm sanyās) and karm yog (work in devotion) as different. Those who are truly learned say that by applying ourselves to any one of these paths, we can achieve the results of both.

Gujrati Translation:

કેવળ અજ્ઞાની જ સાંખ્ય (કર્મોનો ત્યાગ અથવા કર્મ સંન્યાસ) તથા કર્મયોગ (ભક્તિયુક્ત કર્મ)ને ભિન્ન કહે છે. જેઓ વાસ્તવમાં જ્ઞાની છે તેઓ કહે છે કે, આમાંથી કોઈ એક માર્ગનું સારી રીતે અનુસરણ કરીને પણ આપણે બંનેનું ફળ પ્રાપ્ત કરી શકીએ છીએ.

Hindi Translation:

यत्साङ्ख्यै: प्राप्यते स्थानं तद्योगैरपि गम्यते |

एकं साङ्ख्यं च योगं च य: पश्यति स पश्यति || 5||

English Translation:

yat sānkhyaiḥ prāpyate sthānaṁ tad yogair api gamyate

ekaṁ sānkhyaṁ cha yogaṁ cha yaḥ paśhyati sa paśhyati

Gujrati Translation:

યત્સાઙ્ખ્યૈઃ પ્રાપ્યતે સ્થાનં તદ્યોગૈરપિ ગમ્યતે ।

એકં સાઙ્ખ્યં ચ યોગં ચ યઃ પશ્યતિ સ પશ્યતિ ॥૫॥

Hindi Translation:

परमेश्वर श्रीकृष्ण कहते हैं कि कर्म संन्यास के माध्यम से जो प्राप्त होता है उसे भक्ति युक्त कर्मयोग से भी प्राप्त किया जा सकता है। इस प्रकार जो कर्म संन्यास और कर्मयोग को एक समान देखते हैं वही वास्तव में सभी वस्तुओं को यथावत रूप में देखते हैं।

English Translation:

The supreme state that is attained by means of karm sanyās is also attained by working in devotion. Hence, those who see karm sanyās and karm yog to be identical, truly see things as they are.

Gujrati Translation:

જે પરમ અવસ્થા કર્મ સંન્યાસની સાધના દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે, તે ભક્તિયુક્ત કર્મ દ્વારા પણ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી, જેઓ કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગને એકસમાન જોવે છે, તે વાસ્તવમાં વસ્તુને તેના યથાવત્ રૂપે જોવે છે.

Hindi Translation:

संन्यासस्तु महाबाहो दु:खमाप्तुमयोगत: |

योगयुक्तो मुनिर्ब्रह्म नचिरेणाधिगच्छति || 6||

English Translation:

sannyāsas tu mahā-bāho duḥkham āptum ayogataḥ

yoga-yukto munir brahma na chireṇādhigachchhati

Gujrati Translation:

સંન્યાસસ્તુ મહાબાહો દુઃખમાપ્તુમયોગતઃ ।

યોગયુક્તો મુનિર્બ્રહ્મ નચિરેણાધિગચ્છતિ ॥૬॥

Hindi Translation:

भक्तियुक्त होकर कर्म किए बिना पूर्णतः कर्मों का परित्याग करना कठिन है। हे महाबलशाली अर्जुन! किन्तु जो संत कर्मयोग में संलग्न रहते हैं, वे शीघ्र परम परमेश्वर को पा लेते हैं।

English Translation:

Perfect renunciation (karm sanyās) is difficult to attain without performing work in devotion (karm yog), O mighty-armed Arjun, but the sage who is adept in karm yog quickly attains the Supreme.

Gujrati Translation:

 ભક્તિયુક્ત કર્મ (કર્મયોગ) વિના સંપૂર્ણ વૈરાગ્ય (કર્મ સંન્યાસ) કઠિન છે, હે મહાભુજાઓવાળા અર્જુન! પરંતુ જે મુનિ કર્મયોગમાં નિપુણ હોય છે, તે શીઘ્રતાથી પરમેશ્વરને પ્રાપ્ત કરે છે.

Hindi Translation:

योगयुक्तो विशुद्धात्मा विजितात्मा जितेन्द्रिय: |

सर्वभूतात्मभूतात्मा कुर्वन्नपि न लिप्यते || 7||

English Translation:

yoga-yukto viśhuddhātmā vijitātmā jitendriyaḥ

sarva-bhūtātma-bhūtātmā kurvann api na lipyate

Gujrati Translation:

યોગયુક્તો વિશુદ્ધાત્મા વિજિતાત્મા જિતેન્દ્રિયઃ ।

સર્વભૂતાત્મભૂતાત્મા કુર્વન્નપિ ન લિપ્યતે ॥૭॥

Hindi Translation:

जो कर्मयोगी विशुद्ध बुद्धि युक्त हैं, अपने मन तथा इन्द्रियों को वश में रखते हैं और सभी जीवों की आत्मा में आत्मरूप परमात्मा को देखते हैं, वे सभी प्रकार के कर्म करते हुए कभी कर्मबंधन में नहीं पड़ते।

English Translation:

The karm yogis, who are of purified intellect, and who control the mind and senses, see the Soul of all souls in every living being. Though performing all kinds of actions, they are never entangled.

Gujrati Translation:

જે વિશુદ્ધ ચિત્ત ધરાવે છે અને જે મન તથા ઇન્દ્રિયોને વશમાં રાખે છે, એવા કર્મયોગીઓ સર્વ આત્માઓનાં આત્માનું સર્વ પ્રાણીઓમાં દર્શન કરે છે. એવો મનુષ્ય સર્વ પ્રકારના કર્મોનું પાલન કરતો હોવા છતાં કદાપિ લિપ્ત થતો નથી.

Hindi Translation:

नैव किञ्चित्करोमीति युक्तो मन्येत तत्त्ववित् |

पश्यञ्शृण्वन्स्पृशञ्जिघ्रन्नश्नन्गच्छन्स्वपञ्श्वसन् || 8||

प्रलपन्विसृजन्गृह्ण्न्नुन्मिषन्निमिषन्नपि |

इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेषु वर्तन्त इति धारयन् || 9||

English Translation:

naiva kiñchit karomīti yukto manyeta tattva-vit

paśhyañ śhṛiṇvan spṛiśhañjighrann aśhnangachchhan svapañśhvasan

pralapan visṛijan gṛihṇann unmiṣhan nimiṣhann api

indriyāṇīndriyārtheṣhu vartanta iti dhārayan

Gujrati Translation:

નૈવ કિઞ્ચિત્કરોમીતિ યુક્તો મન્યેત તત્ત્વવિત્ ।

પશ્યઞ્શૃણ્વન્સ્પૃશઞ્જિઘ્રન્નશ્નન્ગચ્છન્સ્વપઞ્શ્વસન્ ॥૮॥

પ્રલપન્વિસૃજન્ગૃહ્ણન્નુન્મિષન્નિમિષન્નપિ ।

ઇન્દ્રિયાણીન્દ્રિયાર્થેષુ વર્તન્ત ઇતિ ધારયન્ ॥૯॥

Hindi Translation:

कर्मयोग में दृढ़ निश्चय रखने वाले सदैव देखते, सुनते, स्पर्श करते, सूंघते, चलते-फिरते, सोते हुए, श्वास लेते हुए, बोलते हुए, त्यागते हुए, ग्रहण करते हुए और आंखें खोलते या बंद करते हुए सदैव यह सोचते हैं- 'मैं कर्ता नहीं हूँ' और दिव्य ज्ञान के आलोक में वे यह देखते हैं कि भौतिक इन्द्रियाँ ही केवल अपने विषयों में क्रियाशील रहती हैं।

English Translation:

Those steadfast in karm yog, always think, “I am not the doer,” even while engaged in seeing, hearing, touching, smelling, moving, sleeping, breathing, speaking, excreting, grasping, and opening or closing the eyes. With the light of divine knowledge, they see that it is only the material senses that are moving amongst their objects.

Gujrati Translation:

જેઓ કર્મયોગમાં અચળ હોય છે તેઓ જોતાં, સાંભળતાં, સ્પર્શ કરતાં, સૂંઘતાં, ભ્રમણ કરતાં, સૂતાં, શ્વાસ લેતાં, બોલતાં, વિસર્જન કરતાં, ગ્રહણ કરતાં તથા નેત્રોને બંધ કરતાં અને ખોલતાં સદા માને છે કે, “હું કર્તા નથી”. દિવ્ય જ્ઞાનના પ્રકાશ દ્વારા તેઓ જોઈ શકે છે કે આ તો કેવળ માયિક ઇન્દ્રિયો છે, જે તેના વિષયોની વચ્ચે ભ્રમણ કરતી રહે છે.

Hindi Translation:

जब्रह्मण्याधाय कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा करोति य: |

लिप्यते न स पापेन पद्मपत्रमिवाम्भसा || 10||

English Translation:

brahmaṇyādhāya karmāṇi saṅgaṁ tyaktvā karoti yaḥ

lipyate na sa pāpena padma-patram ivāmbhasā

Gujrati Translation:

બ્રહ્મણ્યાધાય કર્માણિ સઙ્ગં ત્યક્ત્વા કરોતિ યઃ ।

લિપ્યતે ન સ પાપેન પદ્મપત્રમિવામ્ભસા ॥૧૦॥

Hindi Translation:

वे जो अपने कर्मफल भगवान को समर्पित कर सभी प्रकार से आसक्ति रहित होकर कर्म करते हैं, वे पापकर्म से उसी प्रकार से अछूते रहते हैं जिस प्रकार से कमल के पत्ते को जल स्पर्श नहीं कर पाता।

English Translation:

Those who dedicate their actions to God, abandoning all attachment, remain untouched by sin, just as a lotus leaf is untouched by water.

Gujrati Translation:

જે મનુષ્યો આસક્તિનો ત્યાગ કરીને પોતાના સર્વ કાર્યો ભગવાનને સમર્પિત કરી દે છે, તેઓ જેમ કમળ પત્ર જળથી અસ્પર્શ્ય રહે છે તેમ પાપથી અલિપ્ત રહે છે.

Hindi Translation:

कायेन मनसा बुद्ध्या केवलैरिन्द्रियैरपि |

योगिन: कर्म कुर्वन्ति सङ्गं त्यक्त्वात्मशुद्धये || 11||

English Translation:

kāyena manasā buddhyā kevalair indriyair api

yoginaḥ karma kurvanti saṅgaṁ tyaktvātma-śhuddhaye

Gujrati Translation:

કાયેન મનસા બુદ્ધ્યા કેવલૈરિન્દ્રિયૈરપિ ।

યોગિનઃ કર્મ કુર્વન્તિ સઙ્ગં ત્યક્ત્વાત્મશુદ્ધયે ॥૧૧॥

Hindi Translation:

योगीजन आसक्ति को त्याग कर अपने शरीर, इन्द्रिय, मन और बुद्धि द्वारा केवल अपने शुद्धिकरण के उद्देश्य से कर्म करते हैं।

English Translation:

The yogis, while giving up attachment, perform actions with their body, senses, mind, and intellect, only for the purpose of self-purification.

Gujrati Translation:

યોગીજનો અનાસક્ત થઈને શરીર, મન, બુદ્ધિ તથા ઇન્દ્રિયો દ્વારા કેવળ આત્મશુદ્ધિના હેતુ માટે કર્મ કરે છે.

Hindi Translation:

युक्त: कर्मफलं त्यक्त्वा शान्तिमाप्नोति नैष्ठिकीम् |

अयुक्त: कामकारेण फले सक्तो निबध्यते || 12||

English Translation:

yuktaḥ karma-phalaṁ tyaktvā śhāntim āpnoti naiṣhṭhikīm

ayuktaḥ kāma-kāreṇa phale sakto nibadhyate

Gujrati Translation:

યુક્તઃ કર્મફલં ત્યક્ત્વા શાન્તિમાપ્નોતિ નૈષ્ઠિકીમ્ ।

અયુક્તઃ કામકારેણ ફલે સક્તો નિબધ્યતે ॥૧૨॥

Hindi Translation:

कर्मयोगी अपने समस्त कमर्फलों को भगवान को अर्पित कर चिरकालिक शांति प्राप्त कर लेते हैं जबकि वे जो कामनायुक्त होकर निजी स्वार्थों से प्रेरित होकर कर्म करते हैं, वे बंधनों में पड़ जाते हैं क्योंकि वे कमर्फलों में आसक्त होकर कर्म करते हैं।

English Translation:

Offering the results of all activities to God, the karm yogis attain everlasting peace. Whereas those who, being impelled by their desires, work with a selfish motive become entangled because they are attached to the fruits of their actions.

Gujrati Translation:

કર્મયોગી સર્વ કર્મો ભગવાનને સમર્પિત કરીને શાશ્વત શાંતિ પ્રાપ્ત કરે છે. જયારે તેઓ કે જે ભગવાન સાથે ચેતનાથી જોડાયેલો નથી અને તેમની કામનાઓથી પ્રેરિત થઈને સ્વાર્થનાં ઉદ્દેશ્યથી કર્મ કરે છે, તેઓ તેમાં બંધાઈ જાય છે કારણ કે તેઓ તેમના કર્મના ફળ પ્રત્યે આસક્ત હોય છે.

Hindi Translation:

सर्वकर्माणि मनसा संन्यस्यास्ते सुखं वशी |

नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन्न कारयन् || 13||

English Translation:

sarva-karmāṇi manasā sannyasyāste sukhaṁ vaśhī

nava-dvāre pure dehī naiva kurvan na kārayan

Gujrati Translation:

સર્વકર્માણિ મનસા સંન્યસ્યાસ્તે સુખં વશી ।

નવદ્વારે પુરે દેહી નૈવ કુર્વન્ન કારયન્ ॥૧૩॥

Hindi Translation:

जो देहधारी जीव आत्मनियंत्रित एवं निरासक्त होते हैं, नौ द्वार वाले भौतिक शरीर में भी वे सुखपूर्वक रहते हैं क्योंकि वे स्वयं को कर्त्ता या किसी कार्य का कारण मानने के विचार से मुक्त होते हैं।

English Translation:

The embodied beings who are self-controlled and detached reside happily in the city of nine gates free from thoughts that they are the doers or the cause of anything.

Gujrati Translation:

જે દેહધારી જીવાત્માઓ આત્મ-સંયમી અને વિરક્ત હોય છે, તેઓ સ્વયંને કર્તા કે કારણ માનવાના વિચારનો પરિત્યાગ કરીને નવ દ્વારવાળા નગરમાં સુખપૂર્વક રહે છે.

Hindi Translation:

न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभु: |

न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते || 14||

English Translation:

na kartṛitvaṁ na karmāṇi lokasya sṛijati prabhuḥ

na karma-phala-saṅyogaṁ svabhāvas tu pravartate

Gujrati Translation:

ન કર્તૃત્વં ન કર્માણિ લોકસ્ય સૃજતિ પ્રભુઃ ।

ન કર્મફલસંયોગં સ્વભાવસ્તુ પ્રવર્તતે ॥૧૪॥

Hindi Translation:

न तो कर्त्तापन का बोध और न ही कर्मों की प्रवृत्ति भगवान से प्राप्त होती है तथा न ही वे कर्मों के फल का सृजन करते हैं। यह सब प्रकृत्ति के गुणों से सृजित होते हैं।

English Translation:

Neither the sense of doership nor the nature of actions comes from God; nor does He create the fruits of actions. All this is enacted by the modes of material nature (guṇas).

Gujrati Translation:

ન તો કર્તૃત્વાભિમાન કે ન તો કર્મ કરવાની પ્રકૃતિ ભગવાનમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે; ન તો તેઓ કર્મોના ફળનું સર્જન કરે છે. આ સર્વ માયિક પ્રકૃતિના ગુણો દ્વારા કાર્ય કરે છે.

Hindi Translation:

जनादत्ते कस्यचित्पापं न चैव सुकृतं विभु: |

अज्ञानेनावृतं ज्ञानं तेन मुह्यन्ति जन्तव: || 15||

English Translation:

nādatte kasyachit pāpaṁ na chaiva sukṛitaṁ vibhuḥ

ajñānenāvṛitaṁ jñānaṁ tena muhyanti jantavaḥ

Gujrati Translation:

નાદત્તે કસ્યચિત્પાપં ન ચૈવ સુકૃતં વિભુઃ ।

અજ્ઞાનેનાવૃતં જ્ઞાનં તેન મુહ્યન્તિ જન્તવઃ ॥૧૫॥

Hindi Translation:

सर्वव्यापी परमात्मा किसी के पापमय कर्मों या पुण्य कर्मों में स्वयं को लिप्त नहीं करते। किन्तु जीवात्माएँ मोहग्रस्त रहती हैं क्योंकि उनका वास्तविक आत्मिक ज्ञान अज्ञान से आच्छादित रहता है।

English Translation:

The omnipresent God does not involve Himself in the sinful or virtuous deeds of anyone. The living entities are deluded because their inner knowledge is covered by ignorance.

Gujrati Translation:

સર્વવ્યાપક ભગવાન કોઈના પાપમય કે પુણ્યશાળી કાર્યોમાં સ્વયંને સમ્મિલિત કરતા નથી. જીવાત્માઓ મોહગ્રસ્ત થાય છે કારણ કે તેમનું આંતરિક જ્ઞાન અજ્ઞાનથી આવૃત્ત હોય છે.

Hindi Translation:

जज्ञानेन तु तदज्ञानं येषां नाशितमात्मन: |

तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत्परम् || 16||

English Translation:

jñānena tu tad ajñānaṁ yeṣhāṁ nāśhitam ātmanaḥ

teṣhām āditya-vaj jñānaṁ prakāśhayati tat param

Gujrati Translation:

જ્ઞાનેન તુ તદજ્ઞાનં યેષાં નાશિતમાત્મનઃ ।

તેષામાદિત્યવજ્જ્ઞાનં પ્રકાશયતિ તત્પરમ્ ॥૧૬॥

Hindi Translation:

किन्तु जिनकी आत्मा का अज्ञान दिव्यज्ञान से विनष्ट हो जाता है उस ज्ञान से परमतत्त्व का प्रकाश उसी प्रकार से प्रकाशित हो जाता है जैसे दिन में सूर्य के प्रकाश से सभी वस्तुएँ प्रकाशित हो जाती हैं।

English Translation:

But for those whose ignorance is destroyed by divine knowledge, the Supreme Entity is revealed, just as the sun illumines everything when it rises.

Gujrati Translation:

પરંતુ તેઓ કે જેમનું આત્મા અંગેનું અજ્ઞાન દિવ્ય જ્ઞાન દ્વારા નષ્ટ થઈ ગયું છે, તેમના માટે તે જ્ઞાન પરમ તત્ત્વને એ રીતે પ્રગટ કરી દે છે જેમ સૂર્યથી દિવસમાં સર્વ પ્રકાશિત થઈ જાય છે.

Hindi Translation:

तद्बुद्धयस्तदात्मानस्तन्निष्ठास्तत्परायणा: |

गच्छन्त्यपुनरावृत्तिं ज्ञाननिर्धूतकल्मषा: || 17||

English Translation:

tad-buddhayas tad-ātmānas tan-niṣhṭhās tat-parāyaṇāḥ

gachchhantyapunar-āvṛittiṁ jñāna-nirdhūta-kalmaṣhāḥ

Gujrati Translation:

તદ્બુદ્ધયસ્તદાત્માનસ્તન્નિષ્ઠાસ્તત્પરાયણાઃ ।

ગચ્છન્ત્યપુનરાવૃત્તિં જ્ઞાનનિર્ધૂતકલ્મષાઃ ॥૧૭॥

Hindi Translation:

वे जिनकी बुद्धि भगवान में स्थिर हो जाती है और जो भगवान में सच्ची श्रद्धा रखकर उन्हें परम लक्ष्य मानकर उनमें पूर्णतया तल्लीन हो जाते हैं, वे मनुष्य शीघ्र ऐसी अवस्था में पहुँच जाते हैं जहाँ से फिर कभी वापस नहीं आते और उनके सभी पाप ज्ञान के प्रकाश से मिट जाते हैं।

English Translation:

Those whose intellect is fixed in God, who are completely absorbed in God, with firm faith in Him as the supreme goal, such persons quickly reach the state from which there is no return, their sins having been dispelled by the light of knowledge.

Gujrati Translation:

તેઓ જેમની બુદ્ધિ ભગવાનમાં દૃઢ થયેલી છે, જેઓ ભગવાનમાં પૂર્ણતયા તલ્લીન રહે છે, જેઓ સંપૂર્ણ રીતે ભગવાનમાં દૃઢ શ્રદ્ધા રાખીને તેમને પરમ લક્ષ્ય માનીને ભગવદ્-મય થઈ જાય છે, તેવા મનુષ્યો શીઘ્રતાથી એ અવસ્થાએ પહોંચી જાય છે કે જ્યાંથી પુન: પાછા ફરવું પડતું નથી. તેમનું અજ્ઞાન જ્ઞાનના પ્રકાશથી નષ્ટ થઈ જાય છે.

Hindi Translation:

विद्याविनयसम्पन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि |

शुनि चैव श्वपाके च पण्डिता: समदर्शिन: || 18||

English Translation:

vidyā-vinaya-sampanne brāhmaṇe gavi hastini

śhuni chaiva śhva-pāke cha paṇḍitāḥ sama-darśhinaḥ

Gujrati Translation:

વિદ્યાવિનયસમ્પન્ને બ્રાહ્મણે ગવિ હસ્તિનિ ।

શુનિ ચૈવ શ્વપાકે ચ પણ્ડિતાઃ સમદર્શિનઃ ॥૧૮॥

Hindi Translation:

सच्चे ज्ञानी महापुरुष एक ब्राह्मण, गाय, हाथी, कुत्ते और चाण्डाल को अपने दिव्य ज्ञान के चक्षुओं द्वारा समदृष्टि से देखते हैं।

English Translation:

The truly learned, with the eyes of divine knowledge, see with equal vision a Brahmin, a cow, an elephant, a dog, and a dog-eater.

Gujrati Translation:

વાસ્તવિક જ્ઞાની, દિવ્ય જ્ઞાનમય ચક્ષુ દ્વારા, બ્રાહ્મણ, ગાય, હાથી, શ્વાન અને શ્વાનભક્ષી (ચંડાળ)ને સમાન દૃષ્ટિથી જુએ છે.

Hindi Translation:

इहैव तैर्जित: सर्गो येषां साम्ये स्थितं मन: |

निर्दोषं हि समं ब्रह्म तस्माद् ब्रह्मणि ते स्थिता: || 19||

English Translation:

ihaiva tair jitaḥ sargo yeṣhāṁ sāmye sthitaṁ manaḥ

nirdoṣhaṁ hi samaṁ brahma tasmād brahmaṇi te sthitāḥ

Gujrati Translation:

ઇહૈવ તૈર્જિતઃ સર્ગો યેષાં સામ્યે સ્થિતં મનઃ । 

નિર્દોષં હિ સમં બ્રહ્મ તસ્માદ્ બ્રહ્મણિ તે સ્થિતાઃ ॥૧૯॥

Hindi Translation:

वे जिनका मन समदृष्टि में स्थित हो जाता है, वे इसी जीवन में जन्म और मरण के चक्र से मुक्ति पा लेते हैं। वे भगवान के समान दोष रहित गुणों से संपन्न हो जाते हैं और परमसत्य में स्थित हो जाते हैं।

English Translation:

Those whose minds are established in equality of vision conquer the cycle of birth and death in this very life. They possess the flawless qualities of God, and are therefore seated in the Absolute Truth.

Gujrati Translation:

જેમનું મન સમદર્શિતામાં સ્થિત હોય છે, તેઓ આ જ જન્મમાં જીવન અને મૃત્યુના ચક્રનાં બંધન પર વિજય પ્રાપ્ત કરી લે છે. તેઓ ભગવાનના દોષરહિત ગુણો ધરાવે છે અને તેથી પરમ સત્યમાં સ્થિત હોય છે.

Hindi Translation:

न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् |

स्थिरबुद्धिरसम्मूढो ब्रह्मविद् ब्रह्मणि स्थित: || 20||

English Translation:

na prahṛiṣhyet priyaṁ prāpya nodvijet prāpya chāpriyam

sthira-buddhir asammūḍho brahma-vid brahmaṇi sthitaḥ

Gujrati Translation:

ન પ્રહૃષ્યેત્પ્રિયં પ્રાપ્ય નોદ્વિજેત્પ્રાપ્ય ચાપ્રિયમ્ ।

સ્થિરબુદ્ધિરસમ્મૂઢો બ્રહ્મવિદ્ બ્રહ્મણિ સ્થિતઃ ॥૨૦॥

Hindi Translation:

परमात्मा में स्थित होकर, दिव्य ज्ञान में दृढ़ विश्वास धारण कर और मोह रहित होकर वे सुखद पदार्थ पाकर न तो हर्षित होते हैं और न ही अप्रिय स्थिति में दुखी होते हैं।

English Translation:

Established in God, having a firm understanding of divine knowledge and not hampered by delusion, they neither rejoice in getting something pleasant nor grieve on experiencing the unpleasant.

Gujrati Translation:

ભગવાનમાં સ્થિત, દિવ્ય જ્ઞાનની દૃઢ સમજણ પ્રાપ્ત કરીને તથા મોહથી પ્રભાવિત થયા વિના, તેઓ ન તો સુખદ વસ્તુની પ્રાપ્તિથી હર્ષ અનુભવે છે કે ન તો દુ:ખદ અનુભવનો શોક કરે છે.

Hindi Translation:

बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत्सुखम् ।

स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते ॥21॥

English Translation:

bāhya-sparśheṣhvasaktātmā vindatyātmani yat sukham

sa brahma-yoga-yuktātmā sukham akṣhayam aśhnute

Gujrati Translation:

બાહ્યસ્પર્શેષ્વસક્તાત્મા વિન્દત્યાત્મનિ યત્સુખમ્ ।

સ બ્રહ્મયોગયુક્તાત્મા સુખમક્ષયમશ્નુતે ॥૨૧॥

Hindi Translation:

जो बाह्य इन्द्रिय सुखों में आसक्त नहीं होते वे आत्मिक परम आनन्द की अनुभूति करते हैं। भगवान के साथ एकनिष्ठ होने के कारण वे असीम सुख भोगते हैं।

English Translation:

Those who are not attached to external sense pleasures realize divine bliss in the self. Being united with God through Yog, they experience unending happiness.

Gujrati Translation:

જે મનુષ્યો બાહ્ય ઇન્દ્રિય સુખો પ્રત્યે આસક્ત નથી, તેઓ દિવ્ય આનંદની અનુભૂતિ સ્વયંમાં જ કરે છે. યોગ દ્વારા ભગવાન સાથે ઐક્ય હોવાના કારણે તેઓ અનંત સુખનો અનુભવ કરે છે.

Hindi Translation:

ये हि संस्पर्शजा भोगा दु:खयोनय एव ते |

आद्यन्तवन्त: कौन्तेय न तेषु रमते बुध: || 22||

English Translation:

ye hi sansparśha-jā bhogā duḥkha-yonaya eva te

ādyantavantaḥ kaunteya na teṣhu ramate budhaḥ

Gujrati Translation:

યે હિ સંસ્પર્શજા ભોગા દુઃખયોનય એવ તે ।

આદ્યન્તવન્તઃ કૌન્તેય ન તેષુ રમતે બુધઃ ॥૨૨॥

Hindi Translation:

इन्द्रिय विषयों के सम्पर्क से उत्पन्न होने वाले सुख यद्यपि सांसारिक मनोदृष्टि वाले लोगों को आनन्द प्रदान करने वाले प्रतीत होते हैं किन्तु वे वास्तव में दुखों के कारण हैं। हे कुन्तीपुत्र! ऐसे सुखों का आदि और अंत है इसलिए ज्ञानी पुरुष इनमें आनन्द नहीं लेते।

English Translation:

The pleasures that arise from contact with the sense objects, though appearing as enjoyable to worldly-minded people, are verily a source of misery. O son of Kunti, such pleasures have a beginning and an end, so the wise do not delight in them.

Gujrati Translation:

ભૌતિક ઇન્દ્રિયોના સંસર્ગથી ઉત્પન્ન થનારા સુખોપભોગ, સંસારી મનોવૃત્તિ ધરાવતા લોકો માટે દેખીતી રીતે આનંદપ્રદ હોય છે પણ ખરેખર દુઃખનું ઉદ્ભવસ્થાન છે. હે કુંતીપુત્ર! આવા સુખોનો આદિ અને અંત હોય છે અને તેથી જ્ઞાની પુરુષો તેમાં આનંદ લેતા નથી.

Hindi Translation:

शक्नोतीहैव य: सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात् |

कामक्रोधोद्भवं वेगं स युक्त: स सुखी नर: || 23||

English Translation:

śhaknotīhaiva yaḥ soḍhuṁ prāk śharīra-vimokṣhaṇāt

kāma-krodhodbhavaṁ vegaṁ sa yuktaḥ sa sukhī naraḥ

Gujrati Translation:

શક્નોતીહૈવ યઃ સોઢું પ્રાક્શરીરવિમોક્ષણાત્ ।

કામક્રોધોદ્ભવં વેગં સ યુક્તઃ સ સુખી નરઃ ॥૨૩॥

Hindi Translation:

वे मनुष्य ही योगी हैं जो शरीर को त्यागने से पूर्व कामनाओं और क्रोध के वेग को रोकने में समर्थ होते हैं, केवल वही संसार मे सुखी रहते हैं।

English Translation:

The truly learned, with the eyes of divine knowledge, see with equal vision a Brahmin, a cow, an elephant, a dog, and a dog-eater.Those persons are yogis, who before giving up the body are able to check the forces of desire and anger; and they alone are happy.

Gujrati Translation:

તે મનુષ્ય યોગી છે, જે શરીરનો ત્યાગ કરવા પૂર્વે કામનાઓ તથા ક્રોધના આવેગોને ચકાસી લેવા સક્ષમ છે, અને કેવળ તે સુખી છે.

Hindi Translation:

योऽन्त:सुखोऽन्तरारामस्तथान्तज्र्योतिरेव य: ।

स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतोऽधिगच्छति ।। 24।।

English Translation:

yo 'ntaḥ-sukho 'ntar-ārāmas tathāntar-jyotir eva yaḥ

sa yogī brahma-nirvāṇaṁ brahma-bhūto 'dhigachchhati

Gujrati Translation:

યોઽન્તઃસુખોઽન્તરારામસ્તથાન્તર્જ્યોતિરેવ યઃ ।

સ યોગી બ્રહ્મનિર્વાણં બ્રહ્મભૂતોઽધિગચ્છતિ ॥૨૪॥

Hindi Translation:

जो अन्तर्मुखी होकर सुख का अनुभव करते हैं वे भगवान को प्रसन्न करने में ही आनन्द पाते हैं और आत्मिक प्रकाश से प्रकाशित रहते हैं। ऐसे योगी भगवान में एकीकृत हो जाते हैं और भौतिक जीवन से मुक्त हो जाते हैं। आंतरिक प्रकाश दिव्य ज्ञान है जो भगवान की कृपा द्वारा हमारे भीतर अनुभूति के रूप में तब प्रकट होता है जब हम भगवान के शरणागत हो जाते हैं।

English Translation:

Those who are happy within themselves, enjoying the delight of God within, and are illumined by the inner light, such yogis are united with the Lord and are liberated from material existence.

Gujrati Translation:

જે લોકો તેમના અંતરમાં સુખી છે, ભગવાનના આનંદનું અંતરમાં આસ્વાદન કરે છે; અને અંતરજ્યોતિથી પ્રકાશિત છે, તેવા યોગીઓ ભગવાન સાથે ઐક્ય સાધે છે અને માયિક જીવનમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે.

Hindi Translation:

लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषय: क्षीणकल्मषा: |

छिन्नद्वैधा यतात्मान: सर्वभूतहिते रता: || 25||

English Translation:

labhante brahma-nirvāṇam ṛiṣhayaḥ kṣhīṇa-kalmaṣhāḥ

chhinna-dvaidhā yatātmānaḥ sarva-bhūta-hite ratāḥ

Gujrati Translation:

લભન્તે બ્રહ્મનિર્વાણમૃષયઃ ક્ષીણકલ્મષાઃ ।

છિન્નદ્વૈધા યતાત્માનઃ સર્વભૂતહિતે રતાઃ ॥૨૫॥

Hindi Translation:

वे पवित्र मनुष्य जिनके पाप धुल जाते हैं और जिनके संशय मिट जाते हैं और जिनका मन संयमित होता है वे सभी प्राणियों के कल्याणार्थ समर्पित हो जाते हैं तथा वे भगवान को पा लेते हैं और सांसारिक बंधनों से भी मुक्त हो जाते हैं।

English Translation:

Those holy persons, whose sins have been purged, whose doubts are annihilated, whose minds are disciplined, and who are devoted to the welfare of all beings, attain God and are liberated from material existence.

Gujrati Translation:

તે પવિત્ર ઋષિઓ કે જેમના પાપ ધોવાઈ ગયા છે, જેમના સંશયો નાશ પામ્યા છે, જેમના મન અનુશાસિત છે અને જે સર્વ પ્રાણીઓના કલ્યાણ માટે સમર્પિત છે, તેઓ ભગવાનને પ્રાપ્ત કરે છે અને માયિક જીવનમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે.

Hindi Translation:

कामक्रोधवियुक्तानां यतीनां यतचेतसाम् |

अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदितात्मनाम् || 26||

English Translation:

kāma-krodha-viyuktānāṁ yatīnāṁ yata-chetasām

abhito brahma-nirvāṇaṁ vartate viditātmanām

Gujrati Translation:

કામક્રોધવિયુક્તાનાં યતીનાં યતચેતસામ્ ।

અભિતો બ્રહ્મનિર્વાણં વર્તતે વિદિતાત્મનામ્ ॥૨૬॥

Hindi Translation:

ऐसे संन्यासी भी जो सतत प्रयास से क्रोध और काम वासनाओं पर विजय पा लेते हैं एवं जो अपने मन को वश में कर आत्मलीन हो जाते हैं, वे इस जन्म में और परलोक में भी माया शक्ति के बंधनों से मुक्त हो जाते हैं।

English Translation:

For those sanyāsīs, who have broken out of anger and lust through constant effort, who have subdued their mind, and are self-realized, liberation from material existence is both here and hereafter.

Gujrati Translation:

જેમણે સતત પ્રયાસો દ્વારા ક્રોધ અને વાસના પર વિજય પ્રાપ્ત કર્યો છે, જેમણે તેમનાં મનને વશ કરી લીધું છે અને આત્મજ્ઞાની છે, તેવા સંન્યાસીઓ આ લોક અને પરલોક બંનેમાં માયા શક્તિના બંધનોથી મુક્ત થઈ જાય છે.

Hindi Translation:

स्पर्शान्कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवो: |

प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ || 27||

यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायण: |

विगतेच्छाभयक्रोधो य: सदा मुक्त एव स: || 28||

English Translation:

sparśhān kṛitvā bahir bāhyānśh chakṣhuśh chaivāntare bhruvoḥ

prāṇāpānau samau kṛitvā nāsābhyantara-chāriṇau

yatendriya-mano-buddhir munir mokṣha-parāyaṇaḥ

vigatechchhā-bhaya-krodho yaḥ sadā mukta eva saḥ

Gujrati Translation:

સ્પર્શાન્કૃત્વા બહિર્બાહ્યાંશ્ચક્ષુશ્ચૈવાન્તરે ભ્રુવોઃ ।

પ્રાણાપાનૌ સમૌ કૃત્વા નાસાભ્યન્તરચારિણૌ ॥૨૭॥

યતેન્દ્રિયમનોબુદ્ધિર્મુનિર્મોક્ષપરાયણઃ ।

વિગતેચ્છાભયક્રોધો યઃ સદા મુક્ત એવ સઃ ॥૨૮॥

Hindi Translation:

समस्त बाह्य इन्द्रियाँ सुख के विषयों का विचार न कर अपनी दृष्टि को भौहों के बीच के स्थान में स्थित कर नासिका में विचरने वाली भीतरी और बाहरी श्वासों के प्रवाह को सम करते हुए इन्द्रिय, मन और बुद्धि को संयमित करके जो ज्ञानी कामनाओं और भय से मुक्त हो जाता है, वह सदा के लिए मुक्त हो जाता है।

English Translation:

Shutting out all thoughts of external enjoyment, with the gaze fixed on the space between the eye-brows, equalizing the flow of the incoming and outgoing breath in the nostrils, and thus controlling the senses, mind, and intellect, the sage who becomes free from desire, fear, and anger, always lives in freedom.

Gujrati Translation:

બાહ્ય ઉપભોગના સર્વ વિચારોને બંધ કરીને, દૃષ્ટિને બે ભ્રમરોની મધ્યે કેન્દ્રિત કરીને, નાસિકામાં શ્વાસ અને ઉચ્છવાસના પ્રવાહને સમ કરીને, અને એ રીતે ઇન્દ્રિય, મન અને બુદ્ધિને નિયંત્રિત કરીને યોગી ઈચ્છા, ભય અને ક્રોધથી સ્વતંત્ર બનીને સદૈવ મુક્ત રહે છે.

Hindi Translation:

भोक्तारं यज्ञतपसां सर्वलोकमहेश्वरम् |

सुहृदं सर्वभूतानां ज्ञात्वा मां शान्तिमृच्छति || 29||

English Translation:

bhoktāraṁ yajña-tapasāṁ sarva-loka-maheśhvaram

suhṛidaṁ sarva-bhūtānāṁ jñātvā māṁ śhāntim ṛichchhati

Gujrati Translation:

ભોક્તારં યજ્ઞતપસાં સર્વલોકમહેશ્વરમ્ ।

સુહૃદં સર્વભૂતાનાં જ્ઞાત્વા માં શાન્તિમૃચ્છતિ ॥૨૯॥

Hindi Translation:

जो भक्त मुझे समस्त यज्ञों और तपस्याओं का भोक्ता, समस्त लोकों का परम भगवानऔर सभी प्राणियों का सच्चा हितैषी समझते हैं, वे परम शांति प्राप्त करते हैं।

English Translation:

Having realized Me as the enjoyer of all sacrifices and austerities, the Supreme Lord of all the worlds and the selfless friend of all living beings, My devotee attains peace.

Gujrati Translation:

મને સર્વ યજ્ઞોનાં અને તપશ્ચર્યાઓના ભોક્તા, સર્વ લોકના પરમેશ્વર અને સર્વ જીવંત પ્રાણીઓના નિષ્કામ મિત્ર જાણીને મારા ભક્તો પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત કરે છે.